07.01.2022 r.
Rozmowa z Pawłem Klawiterem-Piwowarskim, naczelnikiem powołanego w styczniu 2021 roku Wydziału Klimatu i Ochrony Powietrza.
Paweł Klawiter-Piwowarski: Taka potrzeba stawała się coraz wyraźniejsza w miarę jak tematy związane z klimatem, a przede wszystkim ochroną powietrza, zyskiwały na znaczeniu. Istotnym elementem było też wejście w życie pomorskiej uchwały antysmogowej1 oraz wyraźnie zarysowujący się kierunek polityki europejskiej. Tematów przybywało lawinowo. Zmiany klimatu i jakość środowiska, w którym żyjemy, mają ogromny wpływ na nasze życie, a mieszkańcy Rumi zwracają na to bardzo dużą uwagę.
Informacja, edukacja, pomoc. Działalność naszego wydziału można określić jednym zdaniem – „Frontem do mieszkańca, prowadząc go za rękę”. Jesteśmy otwarci i chętni, by informować, edukować oraz realnie pomagać w zdobyciu szeregu dofinansowań. Chcemy obsługiwać możliwie największą liczbę mieszkańców. Koordynujemy też obowiązkową wymianę źródeł ciepła na paliwo stałe w budynkach stanowiących gminną własność – we wszystkich budynkach publicznych wyeliminowaliśmy już takie źródła, zmiany czekają jeszcze część lokali komunalnych. Zacieśniamy współpracę z Wojewódzkim Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku w kwestii pomocy finansowej dla mieszkańców. Natomiast wspólnie z naszą strażą miejską pilnujemy i kontrolujemy przestrzegania wymogów uchwały antysmogowej i zakazu spalania śmieci w paleniskach domowych.
Zarówno natury ogólnej, takich jak zainteresowanie miejskim systemem monitoringu powietrza, ale też bardzo konkretnych potrzeb, na przykład zmiany systemu ogrzewania w związku z wymogami uchwały antysmogowej. Jedną z naszych ról jest pierwszy kontakt z klientem zainteresowanym tematyką klimatu i ochrony powietrza. Nie zajmujemy się jednak wszystkimi tego typu sprawami, ponieważ jesteśmy ograniczeni przepisami prawa, nie mamy takich kompetencji. Ale nawet w takich sytuacjach, kiedy formalnie nie możemy się czymś zająć, udzielamy informacji mieszkańcom, do kogo powinni się z tym zwrócić. Nie zostawiamy nikogo bez pomocy albo przynajmniej wskazania, gdzie można ją uzyskać. Chętnie uczestniczymy też w działaniach edukacyjnych, dlatego zapraszamy do współpracy przedszkola, szkoły, ale też organizacje pozarządowe. Wystarczy się z nami skontaktować.
Myślę, że tak. Przez ten rok zorganizowaliśmy i uruchomiliśmy punkt konsultacyjny. Odbyliśmy ponad dwa tysiące rozmów telefonicznych, udzielając porad, a przeszło sześciuset mieszkańców odwiedziło naszą siedzibę. Przyczyniliśmy się do udzielenia 65 gminnych dotacji na wymianę systemów grzewczych i pomogliśmy złożyć 61 wniosków o dofinansowanie w ramach programu „Czyste Powietrze”. Od lipca do połowy grudnia wprowadzono 916 deklaracji do Centralnej Ewidencji Emisyjności Budynków2, które dotyczyły nieruchomości zlokalizowanych w Rumi, z czego połowę wprowadzili nasi pracownicy. Otrzymaliśmy również kilkadziesiąt zgłoszeń od mieszkańców w zakresie podejrzenia spalania odpadów i konieczności podjęcia interwencji. Nasi mieszkańcy zwracają bardzo dużą uwagę na jakość powietrza, a dzięki ich czujności możemy skutecznie reagować. Udało się pobrać rekordową liczbę, około 90, próbek popiołu z palenisk domowych. W przypadku potwierdzonego spalania substancji do tego nieprzeznaczonych właściciele nieruchomości zostali ukarani mandatami karnymi lub sprawy kierowano do sądu. Strażnicy przy kontrolach posesji wyczerpująco informowali mieszkańców o wymogach wynikających z pomorskiej uchwały antysmogowej, przy okazji wskazując nasz wydział jako źródło dodatkowych informacji oraz możliwości pozyskania dofinansowań, dzięki czemu skutecznie uzupełniamy się w naszych rolach. Wytężona praca funkcjonariuszy doprowadziła do znaczącego podniesienia świadomości mieszkańców w tej kwestii. Podjęliśmy także współpracę z „Wejherowskim Alarmem Smogowym”, i mimo że mamy odmienne podejście do pewnych kwestii, wynikające z różnych możliwości działania, to mamy wspólny cel – czyste powietrze. Dużym sukcesem jest też pozyskanie środków z EUCF3.
Rok pozwolił jedynie odpowiednio zorganizować pracę na następne lata. To wszystko są kwestie, które wymagają znaczących zmian w sposobie naszego codziennego funkcjonowania, nas jako mieszkańców. Szacujemy, że samych jednorodzinnych budynków mieszkalnych, w których trzeba będzie wymienić piec na paliwo stałe w związku z wymogami uchwały antysmogowej, na terenie naszego miasta jest około 4000! Proszę sobie wyobrazić skalę wyzwania stojącego przed mieszkańcami, przede wszystkim w wymiarze finansowym. Dlatego jest dla nas tak ważne, aby im to jak najbardziej ułatwić, ale już po roku funkcjonowania naszego wydziału widzimy, że często są to bardzo skomplikowane i długotrwałe procesy. Poza jakością powietrza niewątpliwie problematyczne są zmiany klimatyczne. Okresy suszy i przytłaczającego gorąca na przemian z nawalnymi deszczami, do tego zwiększona częstotliwość porywistych wiatrów oraz nieprzewidywalne zimy – taka jest rzeczywistość. Te zmiany mają bezpośredni wpływ na bytowanie roślin. Niektóre gatunki, zwłaszcza część drzew iglastych, nie są w stanie funkcjonować w takich warunkach. Nie jest to problem wyłącznie naszego miasta, ale na pewno w ciągu ostatnich lat te aspekty są i u nas zauważalne. Jeszcze bardziej zauważalne i odczuwalne są podtopienia oraz zalania przestrzeni miejskich, w tym budynków mieszkalnych. Cierpimy też na deficyt zacienionych miejsc. Zmiany klimatyczne przejawiają się na wielu płaszczyznach, dlatego tak ważne jest odgórne spojrzenie na to zagadnienie i potraktowanie go jak połączonego systemu.
Podstawowym zadaniem wydziału pozostaje przede wszystkim wspomaganie mieszkańców w procesie wymiany źródeł ciepła czy też szerzej – dostosowaniu się do wymogów pomorskiej uchwały antysmogowej. Wciąż poszukujemy, poza programem „Czyste Powietrze”, zewnętrznych źródeł finansowania, dzięki którym moglibyśmy jeszcze bardziej ułatwić mieszkańcom to zadanie. Stąd też nasze zainteresowanie wszelkimi działaniami pilotażowymi w tej tematyce, zarówno na poziomie wojewódzkim, jak i krajowym czy europejskim. Pomagamy też przygotować kompleksowy program edukacyjny dla publicznych przedszkoli oraz szkół w Rumi. Ma on stanowić spójną podstawę nauczania o klimacie i środowisku – w ramach tego projektu wyposażymy placówki w niezbędne materiały dydaktyczne. Chodzi o to, żeby wykorzystać potencjał drzemiący w młodszych pokoleniach i włączyć nawet najmłodszych mieszkańców naszego miasta w myślenie i działanie sprzyjające zrównoważonemu rozwojowi Rumi. To nasz główny cel.
1) Poprzez uchwałę antysmogową Sejmik Województwa Pomorskiego wprowadził szereg ograniczeń i zakazów w zakresie eksploatacji instalacji, w których następuje spalanie paliw. Dokument obowiązuje na terenie całego województwa z wyjątkiem Sopotu. W praktyce uchwała dotyczy większości kotłów, pieców oraz kominków stosowanych w budynkach jedno- i wielorodzinnych.
2) Centralna Ewidencja Emisyjności Budynków (CEEB) to nowa ogólnokrajowa baza danych, której podstawowym zadaniem jest sprawdzenie, czym Polacy ogrzewają między innymi swoje gospodarstwa domowe. Rejestr ma też pokazać, gdzie potrzebne jest wsparcie w wymianie tzw. kopciuchów. Obowiązek składania deklaracji do CEEB wszedł w życie 1 lipca tego roku. Celem stworzenia CEEB jest poprawa jakości powietrza poprzez likwidację głównej przyczyny zanieczyszczeń – emisji substancji powodujących smog. System, jako centrum wiedzy dla obywatela, w znaczący sposób ułatwi też pozyskanie informacji niezbędnych np. przy ubieganiu się o dofinansowanie na wymianę starego kotła.
3) EUCF (ang. European City Facility, tłum. Europejski Instrument Miejski) to europejska inicjatywa, która ma wspierać samorządy lokalne w opracowaniu koncepcji inwestycyjnych w obszarze zrównoważonej energii. Przedsięwzięcie ma się przyczynić do rezygnacji ze źródeł ciepła na paliwo stałe, zastępując je czystą, a często i tańszą, energią pozyskiwaną ze źródeł odnawialnych (np. energia słońca). W ramach EUCF można ubiegać się o wsparcie finansowe w wysokości 60 tysięcy euro oraz pomoc ekspercką podczas prac nad wybraną koncepcją. Pracownicy urzędu pozyskali te środki finansowe na opracowanie koncepcji transformacji klimatyczno-energetycznej Rumi.
